زندگی نامه سردار محمد داوود خان – اولین رییس جمهور افغانستان

دولت افغانستان سی سال پس از کشته شدن داوود خان، نخستین رئیس جمهوری این کشور و خانواده او، اجساد آنهارا با تشریفات رسمی به خاک سپرد.

داوود خان بنیانگذار نظام جمهوری و نخستین رئیس جمهوری افغانستان بود. او همچنین یکی از قدرتمندترین زمامداران افغانستان در چند دهه اخیر شمرده می شود.

نخستین رئیس جمهوری افغانستان با یک کودتای نظامی در ۲۶ سرطان/تیر ۱۳۵۲ خورشیدی به قدرت رسید و کودتای پیروزمند خود را “انقلاب” نامید.

داوود خان با سرنگون کردن محمد ظاهر شاه، پسر کاکا/عموی خود نظام سلطنتی را در افغانستان پایان داد و در نخستین پیام رادیویی خود، پس از پیروزی در کودتا، روی کار آمدن نظام جمهوری را اعلام کرد.

نخست وزیری

اما داوود خان کی بود؟ داوودخان در ۱۸ جولای/ژوئیه ۱۹۰۹ میلادی در کابل به دنیا آمد و پس از پایان تحصیلاتش در مدرسه نظامی کابل، در سال ۱۹۳۱، وارد دانشکده افسری شد.

داوود خان پیش از آن که به نخست وزیری منصوب شود، در سمت های گوناگون نظامی و امنیتی کار کرد. او برای مدتی در پست وزارت داخله (کشور) هم کار کرد. اما او به اینها قناعت نکرد و در سال ۱۹۵۳ به عنوان نخست وزیر، قدرت را به دست گرفت و ده سال در این مقام بود.

فاروق انصاری، استاد دانشگاه در کابل می گوید داوود خان آزادی نسبی را که در زمان نخست وزیری شاه محمود خان، به میان آمده بود محدود کرد و “حکومت پلیسی” را در کشور برقرار کرد.

آقای انصاری می گوید: “داوود خان روشی سختگیرانه در پیش گرفت، فعالیتهای احزاب سیاسی را متوقف کرد و به آزادی هایی که در دوره کار شاه محمود خان داده شده بود پایان داد.”

داوود خان در زمان نخست وزیری خود دو برنامه پنج ساله را به اجرا گذاشت. برنامه نخست از سال ۱۹۵۵ آغاز شد، اما به دلیل عدم حمایت کمک کننده های خارجی و استقبال سرد سرمایه گذاران داخلی موفقیت چندانی نداشت.

اما به باور برخی پژوهشگران، برنامه دوم او نتایج مهمی دربر داشت. به گفته آقای انصاری، شماری از شاهراه های عمده افغانستان، چند کارخانه تولیدی، از جمله برخی از نیروگاه های برق آبی افغانستان بر اساس همین برنامه ساخته شدند.

‘جاه طلب و قدرتمند’

داوود خان مردی جاه طلب و عضو قدرتمندی در خانواده شاهی افغانستان شمرده می شد. شماری از پژوهشگران می گویند او در زمان نخست وزیری اش تلاش می کرد به قدرتش بیافزاید و صلاحیت های شاه را محدود کند.

این موضوع باعث شد که اختلافاتی میان او و محمد ظاهرشاه به میان آید. به نظر برخی پژوهشگران، یکی از دلائل عمده برکناری او از نخست وزیری توسط شاه همین اختلافات بوده است.

ارتش افغانستان در زمان کودتا علیه داوود خان
اما خود داوود خان در نامه ای به شاه، که توسط آن استعفای خود را اعلام کرد، از این اختلافات چیزی نگفت و تاکید کرد که از تغییر در افغانستان حمایت می کند.

شاه در سال ۱۳۴۳ خورشیدی دکتر یوسف را که مردی تحصیل کرده و خارج از حلقه خانوادگی شاه بود مامور تشکیل حکومت موقت کرد و با تصویب قانون اساسی جدید “شاهی مشروطه” در کشور اعلام شد.

به این ترتیب داوود خان از قدرت کنار رفت و بر اساس قانون اساسی جدید اجرای ماموریت های دولتی توسط اعضای خانواده شاهی، که پسران عموی شاه نیز شامل آن می شدند، ممنوع شد.

پایان نظام سلطنتی

اما داوود خان مردی نبود که برای همیشه “خانه نشین” باشد. او با نفوذ گسترده ای که در میان ارتش داشت، طرح کودتا را ریخت و ده سال پس از برکناری اش در ۱۳۵۲ آن را به اجرا گذاشت.

داوود خان نظام سلطنتی را برای همیشه پایان یافته اعلام کرد و خود در نظام جمهوری در راس قدرت قرار گرفت. ریاست جمهوری، نخست وزیری، وزارت های دفاع و خارجه، مقامهایی بود که در دولت جدید همزمان در دست داوود خان بود.

آقای انصاری می گوید با تمرکز قدرت در دست رئیس جمهوری، که قانون اساسی سال ۱۳۵۵ هم بر آن تاکید داشت، نشان داد که هنوز زمینه حاکمیت “جمهوریت واقعی” به میان نیامده بود.

او می گوید: “براساس این قانون اساسی، رئیس جمهوری تنها نامش رئیس جمهوری بود و در واقع درست در مقام پادشاه تکیه زده بود.” به گفته آقای انصاری در این نظام مردم نقش زیادی نداشت.

داوود خان همچنین آزادی ده ساله مطبوعات را تنها به فعالیت رسانه های دولتی خلاصه کرد. او فعالیت های سازمان های سیاسی را هم ممنوع کرد و خود با تکیه بر نظریه نظام تک حزبی، دست به تاسیس یک حزب دولتی موسوم به “نهضت ملی” زد.

خط دیورند

با این همه برخی کارهای مهمی که داوود خان در زمینه اقتصادی انجام داد، جایگاه اجتماعی او را تا حد زیادی مستحکم کرد. روی دست گرفتن طرح های بزرگ راهسازی، اصلاحات ارضی و تاسیس کارخانه های تولیدی از کارهای مهم اقتصادی او بود.

روابط خارجی داوود خان بیشتر بر جنجالهای مرزی میان افغانستان و پاکستان متمرکز بود و در زمان او تنش میان این دو کشور به شدت افزایش یافت.

محمد ظاهر، آخرین شاه افغانستان
داوود خان علیه ظاهر شاه که پسر عمویش نیز بود، کودتا کرد

آقای انصاری می گوید داوود خان بر اساس “ملی گرایی افغانی” معتقد بود که خط مرزی “دیورند” میان قبایل پشتون جدایی افگنده است. به گفته او، داوود خان به همین دلیل نیروی زیادی را صرف همین موضوع کرد.

روابط نزدیک پاکستان با آمریکا، حمایت گسترده آمریکا را در زمینه های گوناگون برای این کشور فراهم کرد. اما گرایش داوود خان به سوی شوروی سابق و هند، بیشتر با تنشهای دولت او با پاکستان مرتبط بود- چیزی که در اواخر حکومت او دردسرهای زیادی برای او به وجود آورد.

باز هم کودتا

با آن که بسیاریها معتقدند که داوود خان با حمایت شوروی پیشین و حزب دموکراتیک خلق افغانستان به قدرت رسید، اما نیرومند شدن روز افزون رهبران حزب دموکراتیک خلق در سالهای آخر حکومت داوود خان برای او خوشایند نبود.

داوود خان در اوائل سال ۱۳۵۷ شماری از رهبران عمده این حزب را زندانی کرد. ولی هواداران حزب دموکراتیک خلق با نفوذ زیادی که در بدنه دولت، به ویژه ارتش و پلیس داشتند، دست به کودتا زدند.

کودتا علیه داوود خان بامداد هفتم ثور/اردیبهشت به رهبری حزب دموکراتیک خلق آغاز شد و تا پایان روز همه چیز تغییر کرد. داوود خان با ۱۸ تن از اعضای خانواده خود در داخل کاخ ریاست جمهوری کشته شدند و قدرت با حمایت شوروی سابق به دست حزب دموکراتیک خلق افتاد.

هواداران کودتا جسد داوود خان را همراه با جسدهای اعضای خانواده و شماری از محافظان او در گور دسته جمعی در میدان تمرینات نظامی در نزدیکی زندان پلچرخی در حاشیه شرقی کابل به خاک سپردند.

این روایتی است که اخیراً در پی تحقیقات کمیسیون ویژه کشف و شناسایی جسد داوود خان اعلام شد. این کمیسیون که به دستور حامد کرزی، رئیس جمهوری افغانستان تشکیل شده بود، اعلام کرد که جسد داوود خان و ۱۵ عضو خانواده او را از این گور بیرون آورده و شناسایی کرده است.

نظرات

مطالب مرتبط

روایت شاهزاده هری از اشتراک در نبرد افغانستان

نام شاهزاده هری زمانی بار دیگر بر سر زبان‌ها افتاد که بخش‌های از کتاب خاطرات …

Discover more from سیاح‌آنلاین

Subscribe now to keep reading and get access to the full archive.

Continue reading