سیاح‌آنلاین خبر، تحلیل و دیدگاه
ارزگان که به نام هاى روزگان يا ارووزگان نيز مسمى گرديده از جمله ٣٤ ولايات افغانستان است که در جمله ولايات مرکزي نيز محسوب ميشود. صاحب طبقات ناصری ارزگان را از شهرهای قدیم غور می داند. سنگ نبشه های متعددی در آن موجود است که بیانگر کیش مهر پرستی در سدهء پنجم در آن وادی بوده است و به نظر می آید که نامگذاری آن هم مبتنی بر همین آیین بوده است.
ارزگان بين ولايات کندهار، غزنى، دايکندى، زابل و هلمند موقعيت دارد که يکى از ولايات مرکزى افغانستان شمرده ميشود؛ اما شمارى ديگران آن را از جمله ولايات جنوبى کشور حساب مى نمايند.
ولایت ارزگان درجنوب با ولايت زابل و کندهار، در جنوب غرب با هلمند، در شمال با دايکندى و درشرق با ولايت غزنى همسرحد است.
شهرترينکوت مرکز اين ولايت و دهراوود ، چوره، گيزاب ، چارچينو و خاص ارزگان از ولسوالى هاى اين ولايت ميباشد ؛ اما اخيرا ولسوالى هاى سراب و چنارتو نيز در اين ولايت تاسيس شده که تا به حال رسمى نيست.
ولايت ارزگان بيشتر از ١٢،٥ هزار کيلومتر مربع مساحت دارد و يک ولايت نسبتا پس مانده افغانستان محسوب ميشود .٧٢در صد ساحات اين ولايت کوه ها بزرگ و کوچک تشکيل کرده و ٢١ درصد ديگر آن زمين هموار ميباشد.
نفوس اين ولايت به اساس سرشمارى هاى سال ٢٠١١ ميلادى ٣٢٨ هزار تن تخمين شده است.
برخى بيشتر باشندگان اين ولايت پشتون ها تشکيل کرده و يک تعداد هزاره نيز در آن سکونت دارند.
قبيله هاى مهم پشتون ها در اين ولايت عبارت است پوپلزى ،اڅکزى ، نورزى ، بارکزى، الکوزى و درانى ؛ اما يکتعداد کوچى هاى نيز در آن سکونت دارد.
سابقه:
ارزگان با منطقه باستانى اراکوزيا پيوند داشت ، قبل از ميلاد کنترول آن در دست سکندر مقدونى بود و با مرور زمان تحت حاکميت اشوکا نيز آمده است.
در قرن ٧ زمانيکه اعراب به هدف نشر و دعوت اسلام وارد افغانستان شدند، پس در ابتدا کنترول آن در دست زمبليان و صفاريان بود و بعداً در قرن ٩ غزنوى ها ، غورى ها و منگولى ها نيز بالايشان حاکميت کرده است.
آنها حاکميت خود درسال قرن ١٧ در کندهار و مناطق اطراف آن آغاز کرد و زماينکه احمدشاه درانى به قدرت رسيد ، پس ارزگان نخستين منطقه بود که در داخل ساحه امپراطورى وى آورده شد.
در زمان تجاوز اتحاد شوروى بر افغانستان، ارزگان شاهد جنگ هاى بزرگ بود و در آن زمان جان محمدخان رهبرى مجاهدين را بعهده داشت. درسال ١٩٩٤ميلادى تحت حاکميت رژيم طالبان آمد؛ اما در سال ٢٠٠١ ميلادى زمانيکه رژيم طالبان سقوط کرد، رييس جمهور کرزى همرا با هوا خواهانش وارد ارزگان شد و از اينجاد به سوى کابل حرکت کرد.
معارف:
سطح سواد در اين ولايت خيلى پايين است ، برخى کمتر باشندگان اين ولايت نبست به ساير ولايات به مکتب ميروند؛ اما در بخش سهولت هاى صحى نيز نسبت به ولايات ديگر کشور عقب مانده است، با وجود اين همه اخيراً شمارى از کار هاى در اين ولايت صورت گرفته است.
همچنان در اين ولايت يک پوهنځى تعليم و تربيه ، يک باب دارالمعلمين، دو دارالعلوم ، ٤٨ ليسه ، ٤٠مکتب متوسطه ١٥٨ابتدايه و ٥٣مراکز سواد آموزى فعاليت دارد.
آثار تاريخى:
در شهر ترينکوت و ساير ولسوالى هاى اين ولايت نمونه ها وساختمان هاى مناطق تاريخى و باستانى موجود است که هر يک آن ارزش پروژه هاى علمى و تحقيقى را دارد.
موقعيت جغرافيايى ولايت ارزگان بدون شک نشان ميدهد که موقف خود از نگاه نظامى، اقتصادى و سياسى حفظ کرده است .يک ثبوت اشکار اين ادعا ما تحقيقات است که در مناطق مختلف کشورهاى همسايه صورت گرفته.يک مرکز بزرگ شاهان يفتلى و زابل شاهان زابل کنونى است که در جنوب شرق ولايت ارزگان موقعيت دارد. از نام اين ولات در برخى بيشتر نوشته ها و متون تاريخى به ويژه در اثار نوسيندگان دور اسلام تذکر يافته است .رويداد هاى بيشتر زمان زابليان و رتبيلان در صحفات تاريخ ثبت گرديده که به شکل متواتر براى دو قرن از پيشرفت اعراب جلوگيرى کرده و قهرمانى خود در مقابل مهاجمين پى درپى نشان داده است.
ولايت غزنى در شرق ولايت ارزگان موقعيت دارد که اثار باستانى و مناطق تاريخى آن توسط باستان شناسان و محققين بررسى و شناسايى شده است.
اثارده ها تعمير تاريخى ضمن رسيدن به هر ولسوالى ولايت ارزگان به چشم ميخورد ؛ اما متسفانه که تاکنون نه مورد توجه خارجى ها و نه هم محققان معاصر کشور قرار گرفته است .مرحوم استاد علامه حبيبى از يگانه محققان معاصر است که ضمن سفرهاى تاريخى به اين ولايت ، سنگ نوشته هاى باستانى اين ولايت بررسى کرده و از برخى حوادث تاريخى ارزگان ياد آورى کرده که ارزش ويژه خود تا کنون حفظ کرده است.
مشاهير:
ملا محمد عمر، وکيل عبدالغفور خان کاکر، دلاورخان، محمد شريف خان مهاجر، حاجى محمد عمر خان، بلاد خان، حاجى خدايداد خان، عبدالرحيم خان، غلام محمد خان، داد محمد خان خروتى، شهزاده خان و عبدالغنى خان اڅکزى از چهره هاى مشهور اين ولايت محسوب ميشود.
رسانه ها:
راديو ملى، راديو پيوستن غږ، راديو ارزگان غږ و راديو سيمه ييزه از راديوهاى فعال اين ولايت است.
نشرات راديوهاى راديو نوا، سبا تلويزيون ، بى بى س راديو ، آزادى راديو که از مرکز پخش ميشود، در اين ولايت قابل شنيدن ميباشد.
اين ولايت کدام رسانه چاپى ندارد.
زراعت:
٩٨در صد باشندگان اين ولايت مصروف زراعت ميباشند و محصولات مهم زراعتى آنها عبارت است از: گندم، جوار، ماش، تارياک، زيره و برنج
بادام، چهارمغز، کيشته، کشمش، توت و سنجد نيز از محصولات باغ هاى ولايت ارزگان ميباشد.
کلتور:
علاوه بر انکه کلتور ارزگان تراژيدى هاى مختلف را پشت سر گذاشته؛ اما مثل سابق زنده مانده است، اکثريت مشکلات و نا بسمانى ها اين ولايت توسط جرگه ها حل ميشود و باشندگان آن با لباس دراز، لونگى سياه ، ريش دراز و لباس هاى سابقه شناخته ميشوند.
يک عنعنه از سابق در اين ولات مانده که خورد سالان دست هاى بزرگان را ماچ و در مقابل آن ها گف نمى زنند.
اخيرا فرهنگ مطالعه و نوشته کردن کتاب در اين ولايت وسعت يافته و همه ساله مشاعره ها در ولسوالى ارزگان برگزار ميشود، همچنان نهاد هاى فرهنگى نيز در اين ولايت آغاز به فعاليت کرده است.
صنعت:
صنايع دستى ارزگانى ها تا حدى بيشتر براى فروخت به ولايات ديگر نيز فرستاده ميشود، هر چند فابريکات صنعتى در اين ولايت وجود ندارد؛ اما صنايع دستى زنان اين ولات عبارت است از خامک دوزى، قالين دوزى و گيلم دوزى.
آب بند ها:
بندها کوچک آب نيز در اين ولايت وجود دارد که عبارت است از بندآغاجان ، بند منى غار و بند مليزو که تنها براى آبيارزى زمين ها مورد استفاده قرار گرفته است.
ورزش:
ورزش هاى عنعنوى سابق چون خوسى، دوره، تنده خره، وبجلى و همچنان وليبيال ، باسکتبال، فوتبال و ورزش هاى رزمى چون تکواندو، کاراته و جودو در اين ولايت مروج است ؛ اما خيراً بازى کرکت در اين ولايت بسيار مروج شده و يک تيم برجسته ولايتى کرکت نيز دارد.
